مدینة معاجز الائمة الاثنی عشر (کتاب)

مَدینةُ مَعاجز الأئمة الاثنی عَشَر وَ دَلائلُ الحُجَج عَلَی البَشَر یا معاجز اهل البیت مشهور به مَدینَةُ الْمَعاجِز (متوفای ۱۱۰۷ق) اثر عالم شیعه سید هاشم بحرانی که درباره معجزات ائمه دوازده گانه شیعه و به زبان عربی نگارش یافته است. بحرانی این کتاب را در دوازده فصل آورده که در هر بخش، معجزات هر امام را تحت موضوعات مختلف می‌آورد.

درباره مؤلف

سید هاشم توبَلانی بحرانی مشهور به علامه بحرانی فقیه، محدث و مفسر شیعه در قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری قمری و اهل بحرین است. او مرجعیت دینی و اجتماعی اهالی بحرین را برعهده داشت. کتاب تفسیری البرهان فی تفسیر القرآن از اوست. شیخ حر عاملی صاحب کتاب وسائل الشیعه شاگرد اوست. بحرانی در ۱۱۰۷ یا ۱۱۰۹ق وفات یافت و پیکرش در شهر توبَلی، در گورستان مشهور ماتینی، به خاک سپرده شد.

معرفی کلی

آقابزرگ تهرانی در الذریعة از این کتاب با دو عنوان «‌مَدینَةُ المُعْجِزات فِی النّص عَلَی الاَئمّة الهُداة» یا «مَدینَةُ مَعاجِز الأئمّة الاثْنی عَشَر و دَلائل الحُجَج عَلَی البَشَر» یاد می‌کند اما آنچه امروزه شهرت دارد، عنوان «‌مدینة المعاجز» است. این کتاب دارای دوازده باب، به عدد امامان دوازده‌گانه شیعه است که ذیل هر باب، مؤلف به نقل معجزات یکی از ائمه(ع) پرداخته است.

روش تألیف

مولف در این کتاب طی ابوابی جداگانه به بیان معجزات امامان معصوم (ع) پرداخته و درباره معجزات ایشان حدود ۲۶۰۰ معجزه را ذکر می‌کند و در ذیل برخی معجزات به نقل روایات متعددی از منابع و مصادر معتبر مورد قبول شیعه و سنی می‌پردازد. علامه بحرانی در آغاز کتاب به حدود صد اثر از آثاری که درباره موضوع امامت تا زمان وی نگارش یافته اشاره می‌کند.

ویژگی‌ها و نقایص

این کتاب در اثبات معجزات ائمه معصومین(ع) به روایاتی استناد می‌کند که بسیاری از آنها مورد پذیرش اهل سنت و شیعیان است و برخی از رُوات احادیث آن، از جمله راویان صحاح سته اهل سنت هستند.

با این وجود «‌مدینة المعاجز‌» به جهت تکرار روایات در برخی موارد به نقص و کاستی دچار است؛ مثلا در بیان معجزات علی(ع) به نقل روایتی می‌پردازد که همان روایت را مجددا به هنگام یادکرد معجزات امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نیز ذکر می‌کند و در برخی موارد به نقل روایاتی می‌پردازد که با عصمت ائمه(ع) ناسازگار است.

نسخه‌شناسی و چاپ

علامه بحرانی در سوم جمادی‌الاولی سال ۱۰۹۰ق از نگارش این اثر فراغت یافته است. استنساخ این اثر در سال ۱۲۹۰ق به قلم علی بن عباس قزوینی صورت گرفته و نخستین بار قبل از سال ۱۳۰۰ق و بار دوم در سال ۱۳۰۰ق به چاپ رسیده است.

نسخه خطی این کتاب در کتابخانه آل عصفور بوشهر و نیز اداره اوقاف مرکزی ایران نگهداری می‌شود که متأسفانه نسخه‌ای ناقص بوده و تاکنون نسخه‌ای کامل از این کتاب که شامل تمام معجزات ائمه معصومین(ع) باشد، به دست نیامده است.

این کتاب در هشت جلد به‌وسیله مؤسسة المعارف الاسلامیة در قم منتشر شده است.

پانویس

منابع

• تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء.
• بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، قم، موسسة المعارف الاسلامية، ۱۴۱۳ق.